Tổng hợp các chỉ số kinh tế vĩ mô cơ bản và ý nghĩa của chúng

Các chỉ số kinh tế vĩ mô là những số liệu thống kê phản ánh tình hình kinh tế tổng thể của một quốc gia tại một thời điểm nhất định. Các chỉ số này thường được các cơ quan nhà nước hoặc tổ chức tư nhân công bố định kỳ, cung cấp cái nhìn toàn diện về hiệu suất và năng lực của nền kinh tế. Chính vì vậy, chúng có thể tác động đáng kể đến thị trường tài chính và hoạt động đầu tư.

Kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực, ngành nghề và thị trường trong nền kinh tế. Hãy cùng Tổng đài Luận Văn 1080 tìm hiểu chi tiết về từng chỉ số kinh tế vĩ mô quan trọng trong bài viết dưới đây nhé.

Các chỉ số kinh tế vĩ mô phổ biến của Việt Nam

1. Tổng sản phẩm trong nước (GDP)

1.1. Khái niệm GDP

GDP (Gross Domestic Product) là thước đo tổng sản lượng và tổng thu nhập của một nền kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là một trong những biến số kinh tế vĩ mô quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân phản ánh tình hình tăng trưởng và là chỉ báo tốt nhất về mức độ phúc lợi kinh tế – xã hội.

1.2. Phân loại GDP

• GDP danh nghĩa: Giá trị hàng hóa và dịch vụ được tính theo giá hiện hành, chưa loại trừ lạm phát.
• GDP thực tế: Giá trị hàng hóa và dịch vụ được tính theo giá cố định của năm gốc, đã loại trừ ảnh hưởng của giá cả, phản ánh sản lượng thực.
• GNP (Tổng sản phẩm quốc dân): Giá trị hàng hóa và dịch vụ do công dân của một quốc gia tạo ra, bất kể ở trong hay ngoài nước.
• NNP (Thu nhập quốc dân thuần): GNP trừ khấu hao tài sản cố định, phản ánh giá trị sản lượng ròng thực tế.
• GDP xanh: GDP đã điều chỉnh thiệt hại môi trường và cạn kiệt tài nguyên, thể hiện mức tăng trưởng bền vững.

1.3. Cách tính và phương pháp đo lường GDP

Tổng sản phẩm trong nước (GDP) được xác định thông qua nhiều phương pháp và cách tiếp cận khác nhau, trong đó phổ biến nhất là chi tiêu, thu nhập và sản xuất.

Đây là ba phương pháp cơ bản được công nhận và sử dụng thống nhất trên toàn cầu (theo chuẩn của Quỹ Tiền tệ Quốc tế – IMF và Tổ chức Thống kê Liên Hợp Quốc – UNSD). Mỗi phương pháp nhìn GDP từ một góc độ khác nhau nhưng về lý thuyết đều cho kết quả tương đương:

1.2.1. Phương pháp chi tiêu (Expenditure Approach)

GDP = C + I + G + X – M

Trong đó:

• C: Chi tiêu tiêu dùng hộ gia đình
• I: Đầu tư tư nhân
• G: Chi tiêu của Chính phủ
• X: Xuất khẩu
• M: Nhập khẩu

Phương pháp này đo lường tổng chi tiêu của các tác nhân kinh tế (hộ gia đình, doanh nghiệp, chính phủ và nước ngoài) đối với hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong nước.

1.2.2. Phương pháp thu nhập (Income Approach)

GDP = W + R + I + Pr + OI + Te +Dep

Trong đó:

• W: Tiền công, tiền lương của người lao động
• R: Tiền thuê tài sản
• I: Tiền lãi ròng
• Pr: Lợi nhuận doanh nghiệp
• OI: Thu nhập của doanh nhân cá thể
• Te: Thuế gián thu ròng
• Dep: Khấu hao tài sản cố định

Phương pháp này đo lường tổng thu nhập của các yếu tố sản xuất (lao động, vốn, đất đai, doanh nghiệp) được tạo ra trong quá trình sản xuất hàng hóa và dịch vụ.

1.2.3. Phương pháp sản xuất (Production Approach)

GDP = Tổng giá trị tăng thêm theo sản xuất + Thuế giá trị gia tăng phải nộp + Thuế nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ

Phương pháp sản xuất xác định GDP bằng tổng giá trị tăng thêm (Value Added) của tất cả các ngành sản xuất, cộng với thuế gián thu (VAT, thuế nhập khẩu) và trừ đi trợ cấp sản xuất, nếu có.

1.3. Vai trò và ý nghĩa thực tiễn của chỉ số GDP

1.3.1. Ý nghĩa của báo cáo GDP

Báo cáo GDP là một trong những chỉ số kinh tế vĩ mô quan trọng nhất, phản ánh hiệu quả hoạt động và quy mô tổng thể của nền kinh tế quốc gia.

Về cơ bản, GDP là thước đo bao quát nhất mà nhà nước sử dụng để đánh giá tình hình kinh tế, được tính dựa trên giá trị tiền tệ tổng hợp của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong nước trong một quý hoặc một năm (không bao gồm các hoạt động quốc tế).

Yếu tố được quan tâm nhiều nhất trong báo cáo này là tốc độ tăng trưởng GDP, vì nó thể hiện mức độ mở rộng hoặc thu hẹp của nền kinh tế qua từng giai đoạn.

1.3.2. Tác động của biến động GDP đối với nền kinh tế

Nói chung, sự chênh lệch giữa các mức tăng trưởng GDP so với trung bình có thể cho thấy nhiều dấu hiệu quan trọng:

• Tăng trưởng trên mức này thường được cho là không bền vững và là tiền thân của lạm phát cao do cầu vượt cung.
• Ngược lại, tốc độ tăng trưởng thấp hoặc âm phản ánh nền kinh tế đang chậm lại, kéo theo thất nghiệp gia tăng và chi tiêu tiêu dùng suy giảm.

Những biến động này giúp các nhà hoạch định chính sách, ngân hàng trung ương và nhà đầu tư dự đoán xu hướng, từ đó đưa ra các quyết định điều chỉnh kịp thời nhằm ổn định nền kinh tế.

1.3.3. Chu kỳ công bố và điều chỉnh số liệu GDP

Một điểm đáng chú ý là mỗi báo cáo GDP ban đầu (initial report) thường được điều chỉnh hai lần trước khi công bố số liệu chính thức:

• Báo cáo sơ bộ (preliminary report): được công bố khoảng một tháng sau báo cáo đầu tiên.
• Báo cáo chính thức (final report): được phát hành một tháng sau báo cáo sơ bộ.

Những điều chỉnh đáng kể trong số liệu GDP có thể gây ra biến động mạnh trên thị trường tài chính, đặc biệt ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán, tỷ giá và chính sách tiền tệ.

2. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)

2.1. Khái niệm CPI

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đo lường mức giá trung bình của một “giỏ hàng hóa và dịch vụ” mà một người tiêu dùng điển hình mua trong đời sống hằng ngày.

Đây là thước đo phổ biến nhất của lạm phát, thể hiện mức thay đổi của giá cả theo thời gian so với một giai đoạn gốc (năm cơ sở).

2.2. Phân loại và phạm vi đo lường CPI

• CPI tổng thể (Headline CPI): bao gồm tất cả các nhóm hàng hóa, phản ánh mức biến động giá chung.
• CPI lõi (Core CPI): loại trừ các mặt hàng có giá biến động mạnh như thực phẩm và năng lượng, nhằm phản ánh xu hướng lạm phát cơ bản ổn định hơn.
• Chỉ số giá tiêu dùng hài hòa (HICP – Harmonised Index of Consumer Prices): được Liên minh châu Âu (EU) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sử dụng để đo lường và so sánh lạm phát giữa các quốc gia thành viên.
• HICP được tính toán theo phương pháp thống nhất, giúp đảm bảo tính so sánh và minh bạch giữa các nền kinh tế châu Âu.

2.3. Cách tính và phương pháp thu thập dữ liệu CPI

CPIₜ = Chi phí để mua giỏ hàng hóa thời kỳ t/Chi phí để mua giỏ hàng hóa kỳ cơ sở *100%

Trong đó:

• CPIₜ: chỉ số giá tiêu dùng ở thời kỳ t.
• Giỏ hàng hóa và dịch vụ: bao gồm các nhóm mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, đồ uống, quần áo, nhà ở, giao thông, y tế, giáo dục, giải trí,…

2.4. Ý nghĩa và vai trò của CPI đối với nền kinh tế

CPI được xem là một trong những công cụ chính để đo lường lạm phát và được các nhà hoạch định chính sách, ngân hàng trung ương sử dụng nhằm điều chỉnh lãi suất, chính sách tiền tệ và thu nhập thực tế của người dân.

• Khi CPI tăng, điều đó cho thấy mức giá trung bình của hàng hóa và dịch vụ đã tăng lên, đồng nghĩa với chi phí sinh hoạt tăng.
• Ngược lại, CPI giảm phản ánh mức giá trung bình giảm, tức sức mua của đồng tiền tăng lên.

3. Lạm phát

3.1. Khái niệm cơ bản về lạm phát

Hiểu một cách đơn giản, lạm phát là sự gia tăng mức giá chung của hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế theo thời gian. Ngược lại, giảm phát là sự suy giảm mức giá chung.

Mức giá “chung” thường được hiểu là mức giá tiêu dùng (consumer price) – tức giá trung bình của các mặt hàng và dịch vụ được người dân mua trong đời sống hằng ngày. Bên cạnh đó, còn có mức giá chung dành cho các hoạt động sản xuất (producer prices), phản ánh giá hàng hóa ở giai đoạn đầu chuỗi cung ứng.

3.2. Phân loại lạm phát (lạm phát vừa phải, phi mã, siêu lạm phát)

Lạm phát có thể được phân chia theo mức độ tăng giá như sau:

• Lạm phát vừa phải (Moderate inflation): mức tăng giá thấp và ổn định, thường dưới 10%/năm, nền kinh tế vẫn duy trì hoạt động bình thường.
• Lạm phát phi mã (Galloping inflation): giá cả tăng nhanh với tốc độ hàng chục đến hàng trăm phần trăm mỗi năm, ảnh hưởng mạnh đến sức mua và đầu tư.
• Siêu lạm phát (Hyperinflation): giá cả tăng mất kiểm soát (trên 1000%/năm), khiến đồng tiền gần như mất giá trị và nền kinh tế rơi vào khủng hoảng.

3.3. Cách đo lường lạm phát thông qua chỉ số giá tiêu dùng (CPI)

3.3.1. Với các quốc gia khác

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là thước đo được sử dụng rộng rãi nhất để phản ánh mức độ lạm phát. Nó đo những thay đổi trong mức giá của thị trường hàng hóa, mua hàng dịch vụ của các hộ gia dịch. Gói này bao gồm khoảng 200 loại hàng hóa và hàng ngàn sản phẩm, từ các loại thực phẩm và năng lượng với hàng tiêu dùng đắt tiền. Giá cả được đo bằng cách lấy một mẫu của giá tại các cửa hàng khác nhau.

Ngoài những con số CPI tổng thể, điều quan trọng là cũng phải nhìn vào các báo cáo CPI lõi bao gồm hàng hoá dễ bay hơi như thực phẩm và năng lượng và đưa ra một biện pháp chặt chẽ hơn của lạm phát thực tế. Hầu hết các báo cáo của các con số CPI sẽ bao gồm cả tổng thể và số lõi.

3.3.2. Với liên minh châu Âu EU

Bên cạnh CPI truyền thống, Liên minh châu Âu sử dụng Chỉ số giá tiêu dùng hài hòa (HICP – Harmonised Index of Consumer Prices).

Đây là chỉ số lạm phát và ổn định giá được Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sử dụng để theo dõi biến động giá cả và hoạch định chính sách tiền tệ.

HICP được xây dựng theo phương pháp thống nhất giữa các quốc gia thành viên EU, giúp so sánh mức lạm phát giữa các nước châu Âu một cách chính xác.

3.4. Ảnh hưởng và ý nghĩa của lạm phát đến sức mua của đồng tiền

Khi nền kinh tế trải qua lạm phát, giá trị của đồng tiền giảm xuống. Điều đó có nghĩa là với cùng một số tiền, bạn chỉ có thể mua được ít hàng hóa và dịch vụ hơn so với trước đây. Nói cách khác, lạm phát làm suy giảm sức mua của người dân, tác động đến mức sống, tiết kiệm, đầu tư và chính sách tiền tệ quốc gia.

>> Tham khảo thêm: Dịch vụ viết thuê luận văn cao học kinh tế giúp tiết kiệm thời gian

4. Tỷ giá hối đoái

4.1. Khái niệm về tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái (Exchange rate) là tỷ lệ trao đổi giữa đồng tiền của hai quốc gia, thể hiện giá của một đơn vị tiền tệ này được biểu thị bằng bao nhiêu đơn vị tiền tệ khác. Nói cách khác, tỷ giá hối đoái cho biết giá trị tương đối giữa hai đồng tiền trong giao dịch quốc tế.

Tỷ giá hối đoái được quyết định bởi cung và cầu ngoại tệ trên thị trường:

• Cung ngoại tệ là lượng ngoại tệ mà thị trường muốn bán để thu về nội tệ.
• Cầu ngoại tệ là lượng ngoại tệ mà thị trường muốn mua bằng nội tệ.

Khi cung ngoại tệ lớn hơn cầu, giá ngoại tệ giảm → tỷ giá hối đoái tăng (nội tệ lên giá).

Ngược lại, khi cầu ngoại tệ vượt cung, giá ngoại tệ tăng → tỷ giá hối đoái giảm (nội tệ mất giá).

4.2. Phân loại tỷ giá (danh nghĩa, thực tế, cố định, thả nổi, song song)

Tỷ giá hối đoái có thể được phân loại theo bản chất, chính sách quản lý, hoặc phạm vi giao dịch, bao gồm:

• Tỷ giá danh nghĩa (Nominal Exchange Rate): là tỷ lệ trao đổi danh nghĩa giữa hai đồng tiền, chưa tính đến sự khác biệt về mức giá giữa các quốc gia.
• Tỷ giá thực tế (Real Exchange Rate): là tỷ giá danh nghĩa đã được điều chỉnh theo chênh lệch mức giá trong nước và nước ngoài, phản ánh sức mua thực của đồng nội tệ so với ngoại tệ.
• Tỷ giá cố định (Fixed Exchange Rate): là tỷ giá được Ngân hàng Trung ương ấn định và duy trì ổn định trong một biên độ nhất định.
• Tỷ giá thả nổi (Floating Exchange Rate): là tỷ giá do thị trường quyết định dựa trên cung – cầu ngoại tệ, có thể dao động liên tục.
• Tỷ giá song song (Parallel Exchange Rate): tồn tại khi thị trường chính thức và thị trường tự do cùng hoạt động, thường gặp ở các nền kinh tế có kiểm soát ngoại hối.

4.3. Cách xác định và đo lường tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái được xác định tại điểm cân bằng giữa cung và cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối.

• Cung ngoại tệ là lượng ngoại tệ mà thị trường muốn bán ra để thu về nội tệ.
• Cầu ngoại tệ là lượng ngoại tệ mà thị trường muốn mua vào bằng các đồng nội tệ.

Khi cung ngoại tệ lớn hơn cầu ngoại tệ sẽ làm cho giá ngoại tệ giảm, tức tỷ giá hối đoái tăng. Ngược lại, khi cầu ngoại tệ lớn hơn cung ngoại tệ giá ngoại tệ sẽ tăng, tức tỷ giá giảm. Ở vị trí cung ngoại tệ bằng cầu ngoại tệ xác định trạng thái cân bằng, không có áp lực làm cho tỷ giá thay đổi.

4.4. Ý nghĩa và tác động của tỷ giá hối đoái đối với nền kinh tế

Tỷ giá hối đoái có vai trò then chốt trong thương mại quốc tế và ổn định kinh tế vĩ mô.

• Khi đồng nội tệ lên giá, hàng hóa xuất khẩu trở nên đắt hơn → xuất khẩu giảm, nhập khẩu tăng.
• Khi đồng nội tệ mất giá, hàng hóa nội địa rẻ hơn với người nước ngoài → xuất khẩu tăng, nhập khẩu giảm.

Do đó, biến động tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến cán cân thanh toán, lạm phát, đầu tư và tăng trưởng kinh tế. Chính phủ và Ngân hàng Trung ương thường theo dõi và can thiệp để giữ tỷ giá ở mức ổn định, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế.

5. Cung ứng tiền tệ

5.1. Khái niệm về cung ứng tiền tệ

Cung ứng tiền tệ (Money Supply) là tổng lượng tiền đang lưu hành trong nền kinh tế tại một thời điểm nhất định, bao gồm tiền mặt, tiền gửi và các tài sản có tính thanh khoản cao. Nói cách khác, cung tiền phản ánh quy mô lượng tiền mà các chủ thể trong nền kinh tế có thể sử dụng để chi tiêu và đầu tư.

Sự thay đổi trong cung tiền có mối quan hệ chặt chẽ với lạm phát và tăng trưởng kinh tế:

• Khi cung tiền tăng nhanh, tổng cầu có thể vượt quá tổng cung → gây áp lực lạm phát.
• Khi cung tiền giảm hoặc tăng chậm, nền kinh tế có thể thiếu thanh khoản, làm suy giảm đầu tư và tiêu dùng.

5.2. Phân loại cung tiền

Căn cứ vào mức độ thanh khoản của các tài sản tài chính, cung tiền thường được chia thành ba cấp độ chính:

• M1 (Tiền hẹp): Bao gồm tiền mặt trong lưu thông (currency, thường được gọi là C) và các loại tiền gửi có thể viết séc (deposits, thường được gọi là D).
• M2 (Tiền rộng): Bao gồm M1 và các loại tiền gửi có kỳ hạn nhỏ, ví dụ như tài khoản tiết kiệm, và một số loại tài sản tài chính “gần giống tiền” khác, có thể chuyển sang dạng tiền M1.
• M3 (Tiền rất rộng): Gồm M2 cộng với các công cụ tài chính có tính thanh khoản cao như chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu ngắn hạn, quỹ thị trường tiền tệ, được dùng phổ biến ở các nền kinh tế phát triển.

Các loại tài sản như cổ phiếu hoặc trái phiếu doanh nghiệp không được tính vào cung tiền, vì chúng không có khả năng thanh toán trực tiếp trong giao dịch hàng hóa và dịch vụ vì bạn không thể cầm cổ phiếu của Vinamilk đi mua rau, và cũng không hoàn toàn “dễ dàng” chuyển sang tiền mặt.

5.3. Cách đo lường và công cụ điều tiết cung tiền

Cung tiền được đo lường thông qua tổng giá trị của các khoản tiền mặt và tiền gửi thuộc các nhóm M1, M2, M3 như trên.

Các ngân hàng trung ương thường sử dụng chỉ số M2 làm thước đo chính trong phân tích và điều hành chính sách tiền tệ, do M2 phản ánh cả tiền giao dịch và tiền tiết kiệm của nền kinh tế.

Các công cụ điều tiết cung tiền chủ yếu gồm:

• Nghiệp vụ thị trường mở (Open Market Operations): Mua hoặc bán trái phiếu chính phủ để điều chỉnh lượng tiền trong lưu thông.
• Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: Tăng tỷ lệ này làm giảm khả năng cho vay của ngân hàng → cung tiền giảm, và ngược lại.
• Lãi suất tái cấp vốn: Điều chỉnh chi phí vay vốn của ngân hàng thương mại, ảnh hưởng gián tiếp đến cung tiền trong hệ thống.

Khi Ngân hàng Trung ương muốn kích thích kinh tế, họ sẽ mở rộng cung tiền thông qua giảm lãi suất hoặc mua trái phiếu; ngược lại, khi cần kiềm chế lạm phát, họ sẽ thắt chặt cung tiền bằng cách tăng lãi suất hoặc bán trái phiếu ra thị trường.

5.4. Ý nghĩa và ảnh hưởng của cung ứng tiền tệ đối với nền kinh tế

Cung ứng tiền tệ có vai trò quan trọng trong việc ổn định giá cả, duy trì tăng trưởng và đảm bảo cân bằng vĩ mô.

• Cung tiền tăng hợp lý giúp kích thích đầu tư, mở rộng sản xuất, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng GDP.
• Cung tiền tăng quá nhanh có thể gây ra lạm phát, làm mất giá trị đồng tiền và ảnh hưởng tiêu cực đến tiết kiệm.
• Cung tiền tăng quá chậm khiến thiếu vốn lưu thông, dẫn đến suy thoái kinh tế hoặc tăng trưởng thấp.

Tóm lại, điều hành cung tiền là công cụ cốt lõi của chính sách tiền tệ, giúp Ngân hàng Trung ương kiểm soát lạm phát, ổn định thị trường tài chính và hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng bền vững.

6. Tổng mức hàng hóa bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng

6.1. Khái niệm và phạm vi của tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng là chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ phục vụ tiêu dùng cuối cùng của xã hội.

Chỉ tiêu này bao gồm doanh thu bán hàng hóa của doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh cá thể và các đơn vị sản xuất trực tiếp bán ra thị trường, cũng như doanh thu dịch vụ phục vụ nhu cầu sinh hoạt của cá nhân và hộ gia đình trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Phạm vi thống kê của chỉ tiêu này bao quát:

• Doanh thu bán lẻ hàng hóa
• Doanh thu dịch vụ lưu trú
• Doanh thu dịch vụ ăn uống
• Và doanh thu của các ngành dịch vụ khác phục vụ trực tiếp cho tiêu dùng dân cư.

Tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng được thu thập định kỳ, thường theo tháng, quý và năm, nhằm phản ánh sức mua và biến động thị trường trong nền kinh tế.

Chỉ tiêu phản ánh doanh thu bán hàng hóa của các doanh nghiệp, cơ sở SXKD cá thể và cơ sở sản xuất trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc TW trực tiếp bán cho tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình, đồng thời cũng phản ánh mức tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc TW thông qua thị trường

6.2. Phân loại và cách tính chỉ tiêu bán lẻ, dịch vụ tiêu dùng

• Tổng mức bán lẻ hàng hóa: Doanh thu từ bán lẻ hàng hóa (kể cả phụ thu, phí thu thêm), tính cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cơ sở sản xuất bán trực tiếp ra thị trường.
• Doanh thu dịch vụ ăn uống: Toàn bộ tiền thu từ cung cấp dịch vụ ăn uống (tự chế biến, chuyển bán, phục vụ tại nhà hàng, quán ăn, bar, căng tin…), phản ánh mức tiêu dùng thực tế của người dân.
• Doanh thu dịch vụ lưu trú: Tổng doanh thu từ cho thuê chỗ ở (khách sạn, nhà nghỉ, biệt thự, nhà trọ…), phản ánh nhu cầu du lịch và tiêu dùng dịch vụ lưu trú.

6.3. Ý nghĩa của tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đối với nền kinh tế

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng là một trong những chỉ báo quan trọng phản ánh sức mua, mức sống và xu hướng tiêu dùng của người dân.

Chỉ tiêu này giúp đánh giá quy mô, tốc độ phát triển của lĩnh vực thương mại – dịch vụ, đồng thời phản ánh mức độ phục hồi và tăng trưởng của nền kinh tế trong từng giai đoạn.

• Tổng mức bán lẻ tăng cho thấy niềm tin tiêu dùng và thu nhập của người dân được cải thiện, tạo động lực cho sản xuất, kinh doanh và đầu tư.
• Tổng mức bán lẻ giảm có thể phản ánh sức mua yếu, thu nhập giảm hoặc niềm tin thị trường suy giảm, từ đó ảnh hưởng đến sản lượng và việc làm.

Ngoài ra, chỉ tiêu này hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc hoạch định chính sách kích cầu tiêu dùng, ổn định giá cả và phát triển thị trường nội địa.

7. Lãi suất cơ bản và chính sách tiền tệ

7.1. Khái niệm về lãi suất

Lãi suất (Interest Rate) là giá của việc sử dụng vốn trong một khoảng thời gian nhất định, hay nói cách khác, là tỷ lệ phần trăm giữa số tiền lãi và số tiền gốc mà người vay phải trả cho người cho vay.

Lãi suất được coi là công cụ quan trọng trong nền kinh tế thị trường, phản ánh mối quan hệ cung – cầu vốn và chi phí cơ hội của việc sử dụng tiền.

Lãi suất cơ bản do Ngân hàng Trung ương công bố là mức tham chiếu để các ngân hàng thương mại ấn định lãi suất huy động và cho vay.

7.2. Các loại lãi suất chủ yếu (lãi suất huy động, cho vay, tái chiết khấu)

• Lãi suất huy động (Deposit Rate): Là mức lãi mà ngân hàng thương mại trả cho người gửi tiền. Đây là nguồn vốn đầu vào của ngân hàng, đồng thời tác động đến quyết định tiết kiệm của dân cư. Khi lãi suất huy động tăng, người dân có xu hướng gửi tiền nhiều hơn, làm giảm lượng tiền lưu thông.
• Lãi suất cho vay (Lending Rate): Mức lãi ngân hàng thu từ khách hàng vay vốn; ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vốn, đầu tư, sản xuất và tiêu dùng. Khi lãi suất cho vay giảm, chi phí vốn thấp hơn → khuyến khích đầu tư, tiêu dùng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
• Lãi suất tái chiết khấu (Rediscount Rate): Mức lãi suất Ngân hàng Trung ương áp dụng khi cho ngân hàng thương mại vay ngắn hạn hoặc chiết khấu giấy tờ có giá; là công cụ điều hành chính sách tiền tệ gián tiếp. Khi lãi suất tái chiết khấu tăng, chi phí vốn của ngân hàng tăng → cung tiền giảm, giúp kiềm chế lạm phát, và ngược lại.

Ngoài ba loại chính trên, còn có lãi suất liên ngân hàng, lãi suất chiết khấu, lãi suất cơ bản của trái phiếu chính phủ,… phản ánh hoạt động vốn ở các cấp độ khác nhau trong nền kinh tế.

7.3. Vai trò của lãi suất trong điều hành chính sách tiền tệ

Lãi suất là công cụ trọng yếu trong điều hành chính sách tiền tệ, giúp Ngân hàng Trung ương điều tiết lượng tiền cung ứng, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với vai trò:

• Ổn định giá cả và kiểm soát lạm phát: Khi lạm phát tăng, Ngân hàng Trung ương tăng lãi suất để giảm cầu tín dụng → hạn chế cung tiền, kiềm chế giá cả; ngược lại, khi kinh tế suy thoái, giảm lãi suất để kích thích vay vốn, đầu tư và tiêu dùng.
• Điều tiết cung – cầu tiền tệ: Thay đổi lãi suất ảnh hưởng đến quyết định nắm giữ tiền mặt, gửi tiết kiệm hoặc đầu tư của dân cư và doanh nghiệp, giúp cân bằng thanh khoản trong hệ thống tài chính.
• Ổn định tỷ giá và dòng vốn quốc tế: Lãi suất trong nước cao hơn quốc tế sẽ thu hút vốn đầu tư nước ngoài, hỗ trợ tỷ giá nội tệ; ngược lại, lãi suất thấp có thể khiến dòng vốn chảy ra ngoài.
• Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững: Điều hành lãi suất hợp lý giúp duy trì ổn định vĩ mô, khuyến khích đầu tư, mở rộng sản xuất và tạo việc làm, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế lâu dài.

Tóm lại, các chỉ số kinh tế vĩ mô như GDP, CPI, lạm phát, tỷ giá hối đoái, cung ứng tiền tệ và tổng mức bán lẻ hàng hóa là cơ sở quan trọng để đánh giá sức khỏe nền kinh tế. Việc theo dõi và phân tích thường xuyên giúp nhà quản lý và doanh nghiệp đưa ra quyết định kinh tế chính xác, góp phần hướng tới tăng trưởng ổn định và phát triển bền vững.