10 Tháng 10, 2025Trong quá trình xử lý và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS, việc gộp biến (Combine Variables) là một bước quan trọng nhằm đơn giản hóa dữ liệu, tạo ra các biến tổng hợp có ý nghĩa hơn cho phân tích thống kê. Tuy nhiên, nếu bạn vẫn chưa thành thạo về cách gộp biến trong SPSS thì cũng đừng lo. Chúng tôi sẽ giới thiệu đến bạn tất tần tật những nội dung liên quan đến gộp biến trong SPSS và các hướng dẫn chi tiết nhất.
1. Bản chất của việc gộp biến trong SPSS
Bản chất của gộp biến (Combine Variables) trong SPSS
Gộp biến là thuật ngữ rất quen thuộc đối với những người làm việc trong lĩnh vực xã hội học, kinh tế lượng hay các ngành có sử dụng phân tích dữ liệu định lượng. Gộp biến trong SPSS cho phép người dùng tiến hành phân tích thống kê bằng cách kết hợp hai hoặc nhiều biến có sẵn để hình thành một biến mới có ý nghĩa tổng hợp hơn.
Về bản chất, gộp biến là quá trình tổng hợp thông tin từ nhiều biến riêng lẻ nhằm đơn giản hóa dữ liệu, giảm trùng lặp và tăng tính khái quát trong phân tích. Việc này thường được áp dụng khi các biến đo lường cùng một khái niệm hoặc khi cần tính tổng điểm, giá trị trung bình, tỷ lệ hay nhóm phân loại. Nhờ đó, dữ liệu trở nên dễ xử lý, dễ so sánh và phản ánh chính xác hơn bản chất của hiện tượng nghiên cứu.
>> Đọc thêm: Cẩm Nang Về Biến Độc Lập Và Biến Phụ Thuộc Trong SPSS Từ A-Z
2. Hướng dẫn chi tiết 5 cách gộp biến trong SPSS
Trong quá trình xử lý dữ liệu, có nhiều phương pháp khác nhau giúp người dùng gộp biến trong SPSS một cách linh hoạt và phù hợp với mục đích nghiên cứu. Mỗi cách sẽ có ưu điểm riêng, tùy thuộc vào loại biến, cấu trúc dữ liệu và yêu cầu phân tích.
Dưới đây là 5 cách gộp biến trong SPSS phổ biến nhất, kèm theo hướng dẫn chi tiết để bạn có thể dễ dàng áp dụng trong thực hành:
- Thêm các biến cùng nhau
- Sử dụng hàm Sum trong công cụ Compute Variables
- Sử dụng hàm Mean để tính giá trị trung bình cộng
- Gộp biến trong SPSS bằng cách sử dụng Merge function
- Gộp biến bằng câu lệnh đồng bộ hóa Recode command
5 cách gộp biến trong SPSS phổ biến nhất
2.1. Gộp biến bằng cách thêm các biến cùng nhau
Bản chất của việc thêm các biến cùng nhau trong SPSS là kết hợp giá trị của nhiều biến định lượng để tạo thành một biến mới có ý nghĩa tổng hợp. Mục đích của thao tác này là giúp dữ liệu trở nên gọn gàng hơn, phản ánh được tổng thể đặc trưng của một hiện tượng hoặc chỉ tiêu nghiên cứu.
Phương pháp này thường được sử dụng khi các biến có đơn vị đo giống nhau hoặc cùng đo lường một khía cạnh cụ thể, chẳng hạn như điểm số của các câu hỏi trong cùng một thang đo, chi phí của nhiều khoản mục, hoặc tổng doanh thu từ các nguồn khác nhau. Việc gộp giúp tổng hợp thông tin, giảm số lượng biến riêng lẻ, đồng thời hỗ trợ cho các bước phân tích thống kê tiếp theo. Có nhiều cách gộp biến bằng cách thêm các biến cùng nhau như:
2.1.1. Sử dụng hàm cộng trong Compute Variable
Gộp biến bằng cách sử dụng hàm cộng trong SPSS
Cách gộp biến trong SPSS bằng cách sử dụng hàm cộng (còn có tên gọi khác là gộp biến thủ công) được xem là cách đơn giản nhất. Cụ thể là bạn sử dụng hàm cộng để cộng hai hoặc nhiều biến khác nhau để tạo ra một biến mới. Trong SPSS, phương pháp này thường được thực hiện thông qua hàm cộng (+) trong công cụ Compute Variable. Khi đó, giá trị của biến mới sẽ bằng tổng của các biến được chọn.
Các bước gộp biến bằng cách sử dụng hàm cộng trong SPSS:
Bước 1: Trong giao diện SPSS → Transform trên thanh công cụ chính, chọn Compute Variable.
Bước 1. Transform – Compute variable trong SPSS
Bước 2: Nhập tên biến mới tại ô Target Variable
- Xuất hiện màn hình Compute Variable, ở mục Target Variable, bạn nhập biến cần tạo, cụ thể ở đây là biến “Total_Sum”. Mục này xác định tên của biến kết quả sau khi gộp.
Bước 2. Nhập tên biến mới tại ô Target Variable trong SPSS
Bước 3: Chọn các biến cần gộp và sử dụng dấu “+” giữa các biến
- Chọn biến đầu tiên (danh sách bên trái), sau đó nhấp vào dấu cộng “+” và tiếp tục chọn biến tiếp theo cho đến khi các biến cần tính tổng được đưa hết vào ô Numeric Expression.
Bước 3. Chọn các biến cần gộp ở ô Numeric Expression trong SPSS
Bước 4: Kiểm tra công thức trong ô Numeric Expression
- Sau khi nhập xong, kiểm tra lại biểu thức trong ô Numeric Expression để đảm bảo cú pháp đúng và không thiếu biến nào. Khi đã nhập và kiểm tra đầy đủ, chọn OK để SPSS thực hiện phép tính. Biến mới (Total_Sum) sẽ xuất hiện trong bảng dữ liệu.
Bước 4. Chọn “OK” và nhận kết quả sau khi kiểm tra công thức trong ô Numeric Expression SPSS
Lưu ý:
- Trước khi tiến hành các cách gộp biến SPSS, bạn hãy chắc chắn rằng tập dữ liệu có đủ thông tin và giá trị hợp lệ. Bạn cần cẩn trọng khi gộp biến vì việc gộp sai có thể dẫn đến kết quả sai lệch hoặc mất dữ liệu.(missing value)
- Sau khi tìm hiểu về gộp biến thì không thể nào bỏ qua được nội dung phân tích nhân tố khám phá EFA. Đây là một trong những nội dung quan trọng kiểm định về thang đo trong SPSS mà bạn cần nắm vững.
- Chỉ chính xác khi dữ liệu đầy đủ
- Tham khảo ngay bài viết phân tích nhân tố khám phá EFA tại Luận văn 1080 để được hướng dẫn đầy đủ nội dung nhất.
2.1.2. Hàm Sum trong công cụ Compute Variables
Sử dụng hàm SUM trong công cụ Compute Variables để gộp biến trong SPSS
Trong trường hợp bạn muốn tính tổng của tất cả các giá trị, bạn có thể dùng hàm Sum trong Compute Variables. Hàm Sum sẽ tính tổng bao gồm cả biến có Missing Values.
Cách tạo biến gộp trong SPSS bằng hàm Sum khá đơn giản:
Mở bảng thiết lập Compute variable trong SPSS
Bước 2: Xuất hiện màn hình Compute Variable, ở mục Target Variable. Nhập biến cần tạo, cụ thể ở đây ta đặt biến “SDSU_Extra2”
Bảng Target Variable trong SPSS
Bước 3: Tại ô Numeric Expression, nhập hàm Sum(giá trị 1,giá trị 2,giá trị 3,giá trị 4,…).
- Khi dùng hàm SUM(), SPSS sẽ tự động tính tổng của các biến chỉ định, đảm bảo kết quả không bị loại bỏ khi có giá trị thiếu (missing values).
Bảng Numeric Expression trong SPSS
Bước 4: Thực thi công thức và tạo biến mới trong bảng dữ liệu
- Sau khi nhập hết các giá trị thì chọn “OK” để nhận được kết quả.
Kết quả cách tạo biến gộp trong SPSS
Lưu ý:
Một trong những nội dung khác bạn cần quan tâm trong phần trình bày dữ liệu chính là xử lý câu hỏi nhiều lựa chọn – Multiple Answer (MA). Có thể nói, MA là kiến thức bạn cần nắm vững nếu muốn thực hiện xử lý thông tin một cách trơn tru và mượt mà hơn.
Nếu bạn chưa nắm vững kiến thức này, hãy đọc ngay bài viết xử lý câu hỏi nhiều lựa chọn trong SPSS tại website để nắm bắt đầy đủ thông tin nhất.
2.2. Gộp nhiều biến trong SPSS bằng cách nhân các biến
Cách gộp biến trong SPSS bằng cách nhân các biến
Bản chất của việc gộp nhiều biến trong SPSS bằng cách nhân các biến là kết hợp các biến định lượng thông qua phép nhân (*) để tạo ra một biến tổng hợp mới phản ánh mối quan hệ tương tác hoặc tác động đồng thời giữa các biến. Nếu phép cộng hoặc hàm SUM cho thấy mức độ tích lũy, thì phép nhân lại thể hiện sự tương tác hoặc phụ thuộc lẫn nhau giữa các yếu tố.
Phương pháp này thường được sử dụng trong các nghiên cứu khi cần tạo biến tương tác (interaction variable), ví dụ như giữa mức độ đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn, hoặc giữa thái độ và hành vi người tiêu dùng.
Cách gộp các biến trong SPSS bằng cách nhân các biến được thực hiện như sau:
Bước 1: Trong giao diện SPSS, chọn Transform và ấn vào Compute variable.
Bước 1. Chọn Transform và click vào Compute variable
Bước 2: Trong màn hình mới Compute Variable, ở mục Target Variable, nhập biến cần tạo. Cụ thể ở đây là biến “X1”.
Bước 2. Đặt tên và nhập công thức – Cách gộp biến trong SPSS
Bước 3: Trong danh sách Variables ở khung bên trái, chọn biến đầu tiên, nhấn dấu nhân “*”, rồi chọn biến tiếp theo. Lặp lại thao tác cho đến khi đưa hết các biến cần nhân vào ô Numeric Expression. Sau khi nhập hết các biến thì chọn “OK” để nhận được kết quả.
2.3. Sử dụng hàm Mean tính giá trị trung bình cộng
Cách gộp nhiều biến trong SPSS bằng cách sử dụng hàm Mean
Bản chất của việc gộp nhiều biến trong SPSS bằng hàm MEAN là tính giá trị trung bình cộng của một nhóm biến định lượng để tạo ra một biến đại diện phản ánh xu hướng chung của các biến đó. Hàm MEAN() giúp người dùng tổng hợp thông tin từ nhiều biến có cùng đơn vị hoặc cùng đo lường một khái niệm (chẳng hạn như mức độ hài lòng, năng lực, hoặc hiệu quả công việc).
Khác với phép cộng hay hàm SUM(), hàm MEAN không chỉ cộng các biến lại mà còn chia trung bình theo số biến có giá trị hợp lệ, giúp phản ánh chính xác mức độ trung bình của đối tượng nghiên cứu ngay cả khi một vài biến có giá trị thiếu (Missing Values).
Giá trị trung bình được tính bằng hàm MEAN cho biết mức độ trung bình của tập biến nằm ở đâu so với giá trị lớn nhất và nhỏ nhất trong thang đo, từ đó giúp người nghiên cứu dễ dàng so sánh, đánh giá và phân loại dữ liệu.
Cách gộp biến trong SPSS bằng hàm Mean được thực hiện như sau:
Bước 1. Chọn Transform và click vào Compute variable trong SPSS
Bước 2: Trong giao diện mới của Compute Variable, bạn cần:
- Nhập tên biến đại diện tại ô Target Variable
- Tìm và chọn Statistical trong Function group
- Chọn Mean tại Function Special Variables
Điền và chọn các thông tin để tiến hành cách gộp nhiều biến trong SPSS
Bước 3: Tại Numeric Expression, tiến hành sử dụng hàm Mean và đưa các giá trị cần tính vào, giữa các biến ngăn cách với nhau bởi dấu phẩy “,” và không có khoảng trắng. Sau khi chọn hết các biến cần tính thì chọn “OK” để nhận kết quả.
Bước 3. Đưa các giá trị vào hàm Mean – Cách gộp biến trong SPSS
2.4. Gộp biến trong SPSS bằng cách sử dụng Merge function
Gộp biến trong SPSS bằng cách sử dụng Merge function
Bản chất của việc gộp biến trong SPSS bằng Merge Function là kết hợp hai hoặc nhiều tập dữ liệu (dataset) lại với nhau thành một bảng dữ liệu thống nhất, nhằm mở rộng số lượng biến hoặc số lượng trường hợp (cases) trong nghiên cứu.
Khác với các phương pháp gộp biến trong Compute Variable, Merge Function không tạo ra biến mới bằng phép tính, mà ghép nối dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau dựa trên một hoặc nhiều biến chung (thường là ID, mã đối tượng, hoặc tên biến trùng khớp).
Trong SPSS, có hai dạng Merge (gộp dữ liệu) phổ biến:
- Add Variables: Gộp theo cột — sử dụng khi các file dữ liệu có cùng số dòng (cases) nhưng chứa các biến khác nhau.
- Add Cases: Gộp theo hàng — sử dụng khi các file có cùng biến nhưng khác số dòng, tức là dữ liệu của các nhóm, đợt khảo sát hoặc địa phương khác nhau.
Phương pháp Merge Function giúp người dùng tổng hợp dữ liệu lớn từ nhiều nguồn, tránh trùng lặp và đảm bảo tính đồng nhất trong phân tích thống kê. Đây là công cụ đặc biệt hữu ích khi làm việc với các bộ dữ liệu khảo sát, dữ liệu nhiều năm, hoặc nghiên cứu có phân tách theo vùng, nhóm.
Khi dùng Merge function, bạn cần thực hiện theo các bước sau đây:
Merge Files để gộp biến trong SPSS
Bước 2: Tìm và chọn các file cần ghép bằng cách click chọn An external SPSS Statistics data file rồi ấn Browse để tìm.
Sau đó ấn vào nút “Continue” để chuyển qua màn hình làm việc tiếp theo.
Chọn các file cần ghép trong SPSS
Bước 3: Trong giao diện màn hình kế tiếp bạn cần hiểu rõ:
- Các biến không được nối sẽ nằm ở mục Excluded Variables
- Ngược lại, các biến được nối sẽ nằm ở mục New Active Dataset.
Sau khi đã chọn những biến cần ghép nối, bạn ấn “OK” để hoàn thành các bước.
Chọn các biến cần được ghép trong SPSS
2.5. Gộp biến bằng câu lệnh đồng bộ hóa Recode command
Gộp biến bằng câu lệnh đồng bộ hóa recode command
Bản chất của việc gộp biến trong SPSS bằng câu lệnh Recode Command là chuyển đổi hoặc nhóm lại các giá trị của biến gốc thành các nhóm, cấp độ hoặc biến mới có ý nghĩa hơn cho phân tích thống kê. Câu lệnh RECODE giúp đồng bộ dữ liệu, loại bỏ sai lệch và tạo ra các biến phân loại (categorical variables) từ các biến liên tục hoặc rời rạc.
Khác với các cách gộp biến bằng SUM, MEAN hay nhân biến, phương pháp Recode Command không thực hiện phép tính, mà chuẩn hóa và tái mã hóa dữ liệu để các giá trị trong biến có thể so sánh và phân tích dễ dàng hơn. Việc gộp này giúp gom nhiều giá trị nhỏ lẻ thành nhóm lớn hơn, chẳng hạn như chuyển thang điểm 1–10 thành 3 nhóm: Thấp (1–3), Trung bình (4–7) và Cao (8–10).
Cách gộp biến bằng câu lệnh Recode command trong SPSS:
- Recode into Same Variable: Mã hóa vào cùng một biến
- Recode into Different Variable: Mã hóa bằng cách tạo một biến khác.
Trong những bước tiếp theo, sẽ tiến hành hướng dẫn trong trường hợp chúng ta chọn Recode into Different Variable.
Chọn cách Record để gộp biến trong SPSS
Bước 2: Khi xuất hiện hộp thoại Recode into Different Variable, bạn tiến hành
- Chọn biến cần mã hóa
- Ở mục Output Variable, đặt tên mới cho biến mã hóa rồi chọn “Change”.
- Tiếp tục chọn Old and New Value để xuất hiện hộp thoại mới.
Điền các thông tin cần thiết để tiến hành cách gộp biến trong SPSS
Bước 3:Ở hộp thoại mới này, bạn có thể gộp các giá trị thành các nhóm theo điều kiện ban đầu. Sau đó chọn “Continue” rồi chọn “OK” để xem kết quả.
Bước 3. Tiến hành gộp các nhóm theo điều kiện ban đầu
Gộp biến trong SPSS là một trong những nội dung cơ bản trong trình bày dữ liệu giúp bạn quan sát và tính toán dễ dàng hơn. Chính vì thế, đây được xem là công đoạn rất mấu chốt của cả quá trình.
3. 5 thao tác xử lý dữ liệu thường gặp khi gộp biến trong SPSS
5 thao tác thường gặp khi gộp biến trong SPSS
3.1. Cách tái cấu trúc dữ liệu từ định dạng dài sang định dạng rộng
| Bước | Thực hiện |
| 1 | Từ menu, bạn chọn Data rồi chọn Restructure. Sau đó, màn hình sẽ xuất hiện hộp thoại Restructure Data Wizard. |
| 2 | Trong giao diện của Restructure Data Wizard, bạn chọn Restructure selected cases into variables và bấm “Next”. |
| 3 | Xuất hiện màn hình mới tiếp theo, bạn tiếp tục thêm biến định danh vào Identifier Variable(s) và Index Variable(s) hộp Biến chỉ mục.
Sau đó chọn Yes – data…. Nhấp vào “Next” để chuyển đến Cases to Variables: Options. |
| 4 | Chọn các tùy chọn bạn cần ở Sort the current data?. Nhấp vào “Next” để đi đến Finish. |
3.2. Sắp xếp biến tăng/giảm dần trong SPSS
| Bước | Thực hiện |
| 1 | Nhấp vào Data và chọn Sort Variables. |
| 2 | Chọn thuộc tính bạn muốn để sắp xếp tăng hoặc giảm dần. Bạn chọn thuộc tính bằng cách nhấp vào chúng trong danh sách được đưa ra.
Lưu ý: Bạn chỉ có thể chọn một thuộc tính biến để sắp xếp tăng/giảm. Trong khu vực Thứ tự sắp xếp, biến có thể được sắp xếp “Tăng dần” hoặc “Giảm dần”. Bạn bấm vào nút radio để lựa chọn |
| 3 | Sau khi đã hoàn tất, bạn chọn “OK”. |
3.3. Cách tách một biến thành nhiều biến
| Bước | Thực hiện |
| 1 | Đầu tiên, bạn chọn Data rồi ấn chọn Split File. |
| 2 | Trong giao diện cửa sổ biến tách Split File. Bạn có thể chọn những cách tách dưới đây:
|
| 3 | Chọn biến cần phân tách ở mục Groups Based on sau đó chọn “OK” để cho ra kết quả. |
3.4. Cách chèn biến đơn
| Bước | Thực hiện |
| 1 | Trong giao diện Data View window, click vào tên cột bên phải nơi bạn muốn chèn biến mới. |
| 2 | Bạn có thể chọn 1 trong những cách sau để tiến hành chèn biến mới.
|
| 3 | Sau khi chọn 1 trong các cách trên, bạn sẽ thấy xuất hiện cột trống mới ngay bên trái cột đã chọn. |
3.5. Cách xóa 1 biến đơn
| Bước | Thực hiện |
| 1 | Trong giao diện Data View window, bạn bấm vào tên cột (biến) muốn xóa. |
| 2 | Tiếp theo, bạn ấn Delete trên bàn phím hoặc click phải vào biến và chọn Clear để xóa biến. |
Sau khi đã gộp biến, chúng ta có thể áp dụng nhiều phương pháp phân tích dữ liệu, bao gồm tính toán chỉ số Cronbach’s alpha. Đây là công cụ dùng để đánh giá mức độ đồng nhất của các mục trong một bộ câu hỏi. Với những bạn vừa bắt đầu làm quen với SPSS sẽ rất mơ hồ về vấn đề này, tham khảo ngay bài viết tại Luận văn 1080 để biết cronbach’s alpha là gì? Các bước chạy cronbach’s alpha và nhiều vấn đề liên quan khác.
Luận văn 1080 cung cấp đa dạng các dịch vụ chạy spss thuê như: T-test, anova, Cronbach alpha, CFA SPSS, làm sạch, Hồi quy, SEM, PLS SEM… đảm bảo yếu tố chất lượng dịch vụ tốt nhất đến từng khách hàng. Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn hỗ trợ tận tình.
Nội dung bài viết đã chia sẻ đến bạn 5 cách gộp biến trong SPSS chuẩn và chi tiết nhất cùng những nội dung quan trọng hỗ trợ bạn trong quá trình gộp biến SPSS. Hy mọng với những kiến thức mà Luận văn 1080 giới thiệu, bạn sẽ nắm vững và áp dụng thành công vào bài nghiên cứu của mình.
Share
