19 Tháng mười một, 2025Trong các bài kiểm tra và bài thi môn Địa lí, nhận xét biểu đồ luôn là dạng câu hỏi quan trọng, đòi hỏi người học phải nắm chắc kiến thức và biết cách khai thác số liệu một cách khoa học. Mỗi dạng biểu đồ đều có những nguyên tắc và phương pháp nhận xét riêng. Việc hiểu rõ đặc điểm từng loại và biết vận dụng đúng quy trình sẽ giúp bài làm trở nên đầy đủ, logic và đạt điểm cao. Bài viết dưới đây tổng hợp cách nhận xét biểu đồ theo từng dạng dễ hiểu mời các bạn cùng tham khảo.
1. Nguyên tắc chung khi nhận xét biểu đồ
Dù là biểu đồ tròn, miền, cột hay đường, quá trình nhận xét đều cần thực hiện theo các bước cơ bản sau:
- Sử dụng số liệu đã được xử lí: Số liệu tuyệt đối cần được chuyển đổi sang số liệu tương đối khi cần thiết. Mỗi nhận xét phải đi kèm số liệu minh họa.
- Nhận xét theo trình tự hợp lí: Bắt đầu từ nhận xét chung, sau đó mới đi vào chi tiết từng yếu tố.
- So sánh và phân tích đầy đủ: Trả lời rõ ràng đối tượng tăng hay giảm, tăng bao nhiêu, giảm bao nhiêu, gấp mấy lần hoặc chiếm bao nhiêu phần trăm.
- Kết luận và giải thích: Sau khi nhận xét, cần đưa ra kết luận và nếu yêu cầu, giải thích nguyên nhân của các biến động.
>> Đọc thêm: Nội dung quản lý nhà nước về đất đai vai trò & thách thức
2. Cách nhận xét biểu đồ tròn
2.1. Trường hợp chỉ có một vòng tròn
- Xác định cơ cấu các thành phần theo thứ tự: lớn nhất, nhì, ba,…
- So sánh tỷ trọng giữa các thành phần: hơn kém bao nhiêu phần trăm, gấp mấy lần.
- Lưu ý: tỷ trọng giảm không đồng nghĩa với giá trị tuyệt đối giảm; cần diễn đạt đầy đủ.
2.2. Trường hợp có từ hai đến ba vòng tròn
- Nhận xét xu hướng chung: tăng hay giảm qua các năm.
- Xác định xem sự biến động có liên tục hay không, tăng (hoặc giảm) bao nhiêu.
- Nhận xét vị trí các thành phần theo từng năm; nếu thứ hạng giống nhau thì chỉ nêu một lần.
- Đưa ra kết luận về mối tương quan giữa các thành phần và giải thích.
Cách nhận xét biểu đồ tròn
3. Cách nhận xét biểu đồ miền
Biểu đồ miền thể hiện đồng thời cả cơ cấu và sự thay đổi theo thời gian, nên quá trình nhận xét cần tiến hành theo hai hướng:
- Nhận xét chung toàn biểu đồ: Tóm lược xu hướng thay đổi cơ cấu: tăng, giảm hay biến động như thế nào.
- Nhận xét theo hàng ngang (theo thời gian): Từng yếu tố tăng hay giảm? tăng bao nhiêu? giảm bao nhiêu?
- Nhận xét theo hàng dọc (cơ cấu từng năm): Yếu tố nào lớn nhất, nhỏ nhất; có thay đổi thứ hạng qua các năm hay không.
- Kết luận và giải thích: Tổng hợp xu hướng và nêu nguyên nhân theo yêu cầu.
4. Cách nhận xét biểu đồ hình cột
4.1. Trường hợp cột đơn
- So sánh giữa năm đầu và năm cuối: tăng hay giảm, mức tăng/giảm bao nhiêu.
- Xem quá trình tăng (hoặc giảm) có liên tục hay không, giai đoạn nào nhanh hoặc chậm.
- Đưa ra kết luận và giải thích xu hướng.
4.2. Trường hợp cột ghép (hai hoặc nhiều yếu tố)
- Nhận xét xu hướng chung của tất cả các cột.
- Nhận xét từng yếu tố tương tự như cột đơn.
- So sánh mối liên hệ giữa các yếu tố với nhau và nêu kết luận.
Cách nhận xét biểu đồ hình cột
4.3. Trường hợp cột theo vùng hoặc quốc gia
- Nhìn nhận ý nghĩa chung của bảng số liệu.
- Xếp hạng từ cao nhất đến thấp nhất và so sánh giữa các vùng có cùng đặc điểm.
- Đưa ra một số nhận xét và giải thích.
4.4. Trường hợp cột thể hiện lượng mưa
- Xác định mùa mưa, mùa khô, thời gian bắt đầu và kết thúc.
- Tính tổng lượng mưa và đánh giá mức độ.
- Tìm tháng mưa nhiều nhất và ít nhất, so sánh chúng.
- Nhận xét kiểu khí hậu dựa trên biến thiên lượng mưa.
>> Tham khảo thêm: Dịch vụ viết bài báo khoa học giá rẻ, đúng chuẩn học thuật
5. Cách nhận xét biểu đồ đường
5.1. Biểu đồ thể hiện một đại lượng
- So sánh năm đầu và năm cuối: tăng hay giảm và mức tăng/giảm.
- Xác định sự thay đổi có liên tục hay không; nếu không, nêu năm có biến động.
- Chỉ ra giai đoạn tăng nhanh hoặc chậm và giải thích nguyên nhân.
5.2. Biểu đồ có hai hoặc nhiều đường
- Nhận xét từng đường theo thứ tự số liệu của đề bài.
- So sánh các đường: đường nào cao hơn, tăng nhanh hơn hoặc biến động nhiều hơn.
- Đưa ra kết luận và giải thích mối tương quan giữa các đại lượng.
Cách nhận xét biểu đồ đường
Nhận xét biểu đồ không chỉ dừng lại ở việc đọc lại số liệu mà yêu cầu người học biết phân tích, so sánh và rút ra xu hướng một cách chính xác. Khi tuân thủ đúng trình tự nhận xét chung – chi tiết – so sánh – kết luận, đồng thời nắm vững đặc điểm của từng loại biểu đồ, việc khai thác thông tin sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn. Dù là biểu đồ tròn, miền, hình cột hay đường, người học chỉ cần áp dụng đúng phương pháp là có thể trình bày một bài nhận xét rõ ràng, chặt chẽ và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của đề bài. Đây chính là nền tảng quan trọng để đạt điểm cao trong môn Địa lí.
Share
