8 Tháng 10, 2025Trong một xã hội dân chủ và hiện đại, việc mỗi công dân có thể bày tỏ ý kiến, góp phần xây dựng chính sách hay giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước không chỉ là trách nhiệm, mà còn là quyền chính đáng. Hiểu rõ ví dụ thế nào là quyền tham gia quản lý nhà nước sẽ giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về vai trò của mình trong đời sống chính trị – xã hội. Bài viết dưới đây sẽ cùng bạn khám phá khái niệm, cơ sở pháp lý cũng như những ví dụ cụ thể về việc công dân thực hiện quyền này trong thực tế.
Quyền tham gia quản lý nhà nước là gì và vai trò của nó trong xã hội
1. Khái quát chung về quyền tham gia quản lý nhà nước
1.1. Quyền tham gia quản lý nhà nước là gì?
Quyền tham gia quản lý nhà nước là một trong những quyền cơ bản của công dân, được ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật Việt Nam. Đây là biểu hiện rõ nét của quyền dân chủ, thể hiện bản chất Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.
Hiểu một cách khái quát, quản lý nhà nước là hoạt động của Nhà nước trong việc sử dụng quyền lực nhà nước để tổ chức, điều hành các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhằm duy trì trật tự, ổn định và phát triển. Khi công dân tham gia vào quản lý nhà nước, họ không chỉ là đối tượng chịu sự quản lý mà còn là chủ thể quản lý, cùng Nhà nước xây dựng và vận hành các chính sách, pháp luật, góp phần kiểm soát quyền lực và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.
1.2. Ý nghĩa
Quyền tham gia quản lý nhà nước mang ý nghĩa chính trị – xã hội sâu sắc. Nó khẳng định vai trò làm chủ của Nhân dân trong mọi hoạt động của Nhà nước; đồng thời giúp Nhà nước lắng nghe, tiếp thu ý kiến, nhu cầu và nguyện vọng của người dân. Thực hiện tốt quyền này sẽ tạo ra mối quan hệ tương tác hai chiều giữa Nhà nước và Nhân dân, bảo đảm sự minh bạch, trách nhiệm và hiệu quả trong quản lý xã hội.
>> Đọc thêm: Giáo trình quản lý nhà nước về kinh tế PDF
2. Cơ sở pháp lý của quyền tham gia quản lý nhà nước
Quyền tham gia quản lý nhà nước được quy định trong nhiều văn bản pháp luật quốc tế và trong hệ thống pháp luật Việt Nam, thể hiện sự nhất quán trong bảo đảm quyền dân chủ của công dân.
2.1. Trong pháp luật quốc tế
Điều 25 của Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) nêu rõ: “Mọi công dân đều có quyền và cơ hội, không có sự phân biệt nào, được tham gia vào việc điều hành công việc công, trực tiếp hoặc thông qua những người đại diện được tự do lựa chọn.” Việt Nam là quốc gia thành viên của Công ước này, do đó, Nhà nước Việt Nam có trách nhiệm nội luật hóa quyền này trong hệ thống pháp luật quốc gia.
2.2. Trong pháp luật Việt Nam
Hiến pháp năm 2013 – đạo luật cơ bản của Nhà nước – quy định rõ tại:
Điều 6: “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.”
Điều 28: “Công dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận, kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của địa phương và cả nước.”
Để cụ thể hóa các quy định này, nhiều đạo luật đã được ban hành như:
- Luật Trưng cầu ý dân (2015);
- Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân (2015);
- Luật Khiếu nại (2011, sửa đổi 2018);
- Luật Tố cáo (2011, sửa đổi 2020);
- Luật Tiếp công dân (2013, sửa đổi 2020);
- Luật Cán bộ, công chức (2008, sửa đổi 2019);
- Luật Viên chức (2010, sửa đổi 2019).
Các quy định này tạo thành khung pháp lý đồng bộ bảo đảm quyền của công dân được tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước một cách thực chất và hiệu quả.
3. Nội dung của quyền tham gia quản lý nhà nước
Quyền tham gia quản lý nhà nước của công dân được thể hiện trên nhiều phương diện khác nhau, bao gồm: hoạch định chính sách pháp luật, thực thi quyền lực nhà nước, giám sát phản biện, và tham gia thông qua các tổ chức xã hội.
Quyền tham gia quản lý nhà nước được thể hiện trên nhiều phương diện khác nhau như giám sát của bộ máy nhà nước
3.1. Tham gia hoạch định và xây dựng chính sách, pháp luật
Công dân có quyền đóng góp ý kiến, kiến nghị, phản biện đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật như Hiến pháp, luật, nghị định, thông tư… Các cơ quan nhà nước có trách nhiệm công khai dự thảo để nhân dân góp ý thông qua cổng thông tin điện tử, hội nghị, hội thảo hoặc các phương tiện truyền thông.
Hoạt động này giúp pháp luật phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và phù hợp với lợi ích của nhân dân.
3.2. Tham gia thực thi và tổ chức hoạt động của Nhà nước
Công dân có thể trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào bộ máy nhà nước:
- Trực tiếp: ứng cử đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, hoặc được tuyển dụng, bổ nhiệm vào cơ quan nhà nước;
- Gián tiếp: bầu cử đại biểu đại diện cho mình trong các cơ quan quyền lực.
Việc này thể hiện quyền làm chủ của nhân dân trong việc lựa chọn, giám sát và quyết định những người nắm giữ quyền lực nhà nước.
3.3. Giám sát và phản biện hoạt động của bộ máy nhà nước
Công dân có quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật hoặc bất cập trong quản lý.
- Khiếu nại giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân;
- Tố cáo góp phần phát hiện, xử lý hành vi sai trái;
- Kiến nghị, phản ánh giúp cơ quan nhà nước sửa đổi, hoàn thiện chính sách.
Thông qua cơ chế tiếp công dân, Nhà nước lắng nghe ý kiến của người dân, đảm bảo sự tương tác giữa quản lý và phản hồi xã hội.
3.4. Tham gia thông qua các tổ chức chính trị – xã hội
Công dân có thể thực hiện quyền của mình thông qua các tổ chức như: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh…
Thông qua đó, người dân có điều kiện phản biện chính sách, giám sát cán bộ, cơ quan công quyền và thể hiện ý kiến tập thể về các vấn đề của đất nước.
3.5. Tham gia các hoạt động cộng đồng, tự quản và kinh tế – xã hội
Ngoài lĩnh vực chính trị, công dân còn có thể tham gia tổ hợp tác, hợp tác xã, tổ dân phố tự quản, góp phần vào quản lý, phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.
Đây là hình thức quản lý xã hội dựa trên tinh thần tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi, gắn kết trách nhiệm cá nhân với cộng đồng.
4. Ví dụ cụ thể về quyền tham gia quản lý nhà nước
Để hiểu rõ hơn về quyền tham gia quản lý nhà nước, chúng ta cần xem xét các ví dụ cụ thể trong thực tiễn. Những ví dụ này sẽ giúp minh họa cách công dân có thể thực hiện quyền của mình và đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
4.1. Bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp
- Mỗi công dân đủ 18 tuổi trở lên được cầm lá phiếu lựa chọn đại biểu đại diện cho mình trong cơ quan quyền lực nhà nước.
- Đây là biểu hiện tiêu biểu của dân chủ đại diện, thể hiện niềm tin và trách nhiệm của công dân với đất nước.
Tham gia bầu cử và ứng cử
>> Tham khảo thêm: Dịch vụ luận văn đáng tin cậy, được nhiều người lựa chọn
4.2. Góp ý xây dựng Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)
- Trong quá trình soạn thảo, Nhà nước đã công khai dự thảo để người dân góp ý. Hàng triệu ý kiến đã được gửi về, phản ánh nguyện vọng và đề xuất của các tầng lớp nhân dân.
- Hoạt động này minh chứng cho tính dân chủ và minh bạch trong xây dựng pháp luật.
4.3. Phản ánh tình trạng ô nhiễm môi trường
- Người dân có quyền gửi kiến nghị, tố cáo doanh nghiệp xả thải trái phép đến cơ quan chức năng.
- Cơ quan nhà nước có nghĩa vụ tiếp nhận, kiểm tra và xử lý theo quy định, đảm bảo quyền được sống trong môi trường trong lành.
4.4. Tham gia hợp tác xã, tổ hợp tác
- Người dân cùng góp vốn, bàn bạc, quyết định và giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh, thể hiện quyền dân chủ trong lĩnh vực kinh tế.
- Qua đó, công dân vừa thực hiện quyền quản lý xã hội, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế cộng đồng.
Như vậy, quyền tham gia quản lý nhà nước không chỉ thể hiện tinh thần dân chủ mà còn khẳng định vị thế làm chủ của mỗi công dân trong xã hội. Khi người dân chủ động góp ý, giám sát và tham gia vào các hoạt động quản lý, bộ máy nhà nước sẽ vận hành minh bạch, hiệu quả hơn và gắn bó chặt chẽ với nhân dân. Việc hiểu và thực hiện đúng quyền này chính là nền tảng để xây dựng một nhà nước của dân, do dân và vì dân, nơi mọi tiếng nói đều được lắng nghe và tôn trọng.
Share
